Ortak kök ( Kökteş kök) nedir ?
Ortak kök ya da ( Kökteş kök) ; bir kelimenin hem isim hem fiil kökü olabildiği kelimelere ortak kök denir.
Ortak kökün en önemli özelliği her iki kullanımda da anlamın aynı olmasıdır.
Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:
- Ahmet usta duvarı boyadı. ( Bu cümledeki boya kelimesi boya(mak) fiili )
- İki gün öncesinde nalburdan boya aldı. (Bu cümledeki boya kelimesi ise isim )
- Dört sene önce aldığım gömlek eskidi. ( Bu cümledeki eski kelimesi eski(mek) fiili )
- Eski elbiseleri toz bezi yaptım.( Bu cümledeki eski kelimesi eski sıfat (dolayısıyla isim soylu )
- Bütün akrabalarım peyderpey şehre göçtü. ( Bu cümledeki göç kelimesi göç(mek) fiili )
- Göç memleketimizin en önemli meselesidir. ( Bu cümledeki göç kelimesi isim )
- Pehlivanlar er meydanında kıyasıya güreştiler. ( Bu cümledeki güreş kelimesi güreş(mek) fiili )
- Güreş müsabakaları akşam 18.30’da başlayacak. ( Bu cümledeki güreş kelimesi isim )
- Bozuk musluk sabaha kadar su damlattı. ( Bu cümledeki damla kelimesi damla(mak) fiili )
- Su damlasının seyahatini resmettim. ( Bu cümledeki damla kelimesi ismi )
- 2.Dünya harbinde pek çok devlet savaştı. ( Bu cümledeki savaş kelimesi savaş(mak) fiili )
- Savaş ,alternatifi varken, kötü bir tercihtir. ( Bu cümledeki savaş kelimesi isimdir )
- Birbirlerine dargın olan kardeşler nihayet barıştı.( Bu cümledeki barış kelimesi barış(mak) fiili )
- İki ülke arasında barış rüzgarları esiyor.( Bu cümledeki barış kelimesi isim )
- Sen bu imtihanını kazanırsın,sana güveniyorum . ( Bu cümledeki güven kelimesi güven(mek) fiili )
- Güven duygusunu kaybetmeye gelmez. ( Bu cümledeki güven kelimesi isim )
Dikkat edilirse aynı kelime hem isim hem de fiil kökü olarak kullanılmakta.İşte böyle olan kelimelere ortak kök veya kökteş denir. Ortak kökler mutlaka aynı anlamda olmalıdır.
Başka örnekler de vardır: yarış,kuru ……
DİKKAT :
Ortak kökle sesteş kökü karıştırmamak gerekir.Aralarında hiçbir benzerlik yoktur.
Ortak kökte anlamlar aynıdır. (Yazılış ve okunuşları ile birlikte anlamları da aynı)
- Çocuklar yarıştı. (fiil)
- Yarışlar başladı. (isim) ( Her iki yarış aynı anlamda olduğu için ortak kök)
Sesteş kökte anlamlar farklıdır.(Yazılış ve okunuşları aynı anlamları farklı)
- Yüzüme gülme!
- Gül bir çiçektir. ( her iki gül farklı anlamlarda olduğu için sesteş kök)
MEB tarafından yayımlanan Orta öğretim kurumları programını buradan indirip inceleyebilirsiniz.