Zamirler

Zamirler dil bilgisi içinde önemli konulardan biridir.Çok örnek verilerek konunun anlaşılması hedeflenmiştir

Zamirler konu anlatımı

Kendisi isim olmadığı halde bir ismin yerini tutan kelime ya da eklere zamir denir.

Günlük hayatta, çoğu zaman farkında olmadan zamirleri kullanırız.Aşağıdaki örnek cümleleri birlikte inceleyelim.

Diyelim ki arkadaşımızın elinde bardak var ve bardağı isteyeceğiz: Meramımızı,

”Bardağını verir misin? ”şeklinde ifade edebileceğimiz gibi ”Onu verir misin? ”cümlesiyle de ifade edebiliriz.İkinci cümledeki onu kelimesini bardağın yerine kullandığımız için zamirdir.

Ahmet’i  okula o çağırdı. (Ali çağırdı)

O iyi bir insandır. (Ayşe )

Bunları götür dolaba yerleştir.(Elbiseler)

Ayran bardaklarını sofraya koy öbürü tezgahta dursun.(su dolu bardak)

Sen pencereyi açar mısın?(Osman)

Paketleri oraya bırakabilirsiniz.(Kapının önüne)

Param bitti seninkini harcayalım.(paranı)

Kelime halindeki zamirler:

1. Şahıs zamirleri:
2. İşaret zamirleri
3. Belgisiz zamirler
4. Soru zamirleri

5. Dönüşlülük zamiri:(Kendi kelimesi)Daha önceleri şahıs zamiri kabul edilip orada anlatılırken son yıllarda kelime halindeki zamirlere 5.çeşit olarak eklenme temayülü belirmiştir.

Ek halindeki zamirler:

1. İyelik zamirleri
2. ilgi zamiri

A)Kelime halindeki zamirler

1.Şahıs zamirleri

İnsan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Üçü tekil , üçü çoğuldur: ben,sen,o ve biz,siz,onlar

Benimle birlikte okula gelir misiniz?

Yarın size misafirliğe geleceğiz.

Onların evi bizim eve bir hayli yakındır.

Müdür bey sizleri de davet etti.

Çocuklara sevgiyle yaklaşınız ,onlar bizim geleceğimizdir.

Onların hepsi dahiliye doktorunu bekliyor.

Sen ve ben iki iyi arkadaşız.

Bana bir daha ismimle seslenme!

Zamirler ismin yerini tuttuğundan ismin hâl eklerini de alabilirler:

Ben:Beni,bende,benden,bana

Sen:seni,sende,senden,sana

(ben ve sen zamirleri ismin e halini alınca kelime kökünde değişme meydana gelir.bana/sana)

O:onu,onda,ondan,ona

Biz:Bizi,bizde,bizden,bize

Siz:sizi,sizde,sizden,size

Onlar:onları,onlarda,onlardan,onlara

2.İşaret zamirleri

Varlıkları işaret yoluyla göstererek onların isimlerinin yerini tutan kelimelere işaret zamiri denir.

Bu,şu,o,bunlar,şunlar,onlar,öteki,diğeri,beriki,orası,şöylesi,böylesi,öbürü,burası,şurası… gibi kelimeler hem bir varlığı işaret eder hem de onların isminin yerini tutar.

Dikkat: Zamirde kendinden sonra isim olmaz çünkü zamir zaten ismin yerini tutar.

Onu al buraya getir.

Ötekilerden fazla almak istemiyorum.

Yağmur yağınca burada su birikiyor.

Şuralar bir zamanlar hep tarlaydı.

Orası bizim köyün biraz ilerisinde.

Bu yaşıma geldim böylesini daha görmedim.

İşaret zamiriyle işaret sıfatını karıştırmamak gerekir.Sıfatta kendinden sonra isim olmalıdır,zamirde isim olmamalıdır:

”Bu ^{işaret sıfatı} paketi^isim al ve arabanın bagajına koy.” Paketi işaretle bu deyip aynı zamanda paket ismini söylediğimiz için bu kelimesi işaret sıfatıdır.

”Bunu^{işaret zamiri} al ve arabanın bagajına koy.” Aynı cümlede yine paketi işaret ediyoruz ama bu defa paket ismini anmıyoruz.Bu sebeple bunu kelimesi işaret zamiridir.

*O zamiri insan dışı varlıklarda işaret zamiridir.

O , bacağımı ısırdı.(köpek kastediliyor,işaret zamiri)

*Bu,şu,öbürü,beriki …. gibi işaret zamirleri insan için kullanılsa dahi işaret zamirdir.

Bu benim dostumdur. (İşaret zamiri)

Parayı öbürüne ver. (İşaret zamiri)

3.Belgisiz zamirler

İsimlerin yerini tutarken kesin olarak değil de yaklaşık olarak tutan zamirlere belgisiz zamir denir.

hiçbiri,tümü,bazısı,bazıları,kimi,hepsi,niceleri,herkes,birkaçı,birçoğu,çoğu ,falan filan,şey ……. gibi kelimelerdir.

Bazıları çok çalışkandır.

Kapının açıldığını gören herkes o tarafa yöneldi.

Kimi dosta gider dosta bent olur.

nicesi geldi geçti bu alemden.

Şunu bunu kafana dert etme!

Marketten şey aldım.

Bahçedekilerin hiçbirinin eve gelmeye niyeti yoktu.

Başkaları alınacak diye doğruları söylemekten imtina edecek değilim,elbette.

*Örneklerin ekseriyetinde belgisiz zamirlerin çoğu ,belgisiz sıfatların isminin düşmesiyle oluşmaktadır.

*Biri anlamlı biri anlamsız kelimeden oluşan ikilemelerden anlamsız olanı belgisiz zamirdir:

Gelirken kitap mitap aldım. / Ders mers çalışmıyorsun! / Bahçede tavuk mavuk ne varsa tilki götürdü.

*Sayılarla yapılan ikilemeler de bazen ismin yerini tutabildiği için belgisiz zamirdir.

Üçe beşe bakma sat gitsin.

Dördü beşi aynı anda saldırdı.

4.Soru zamirleri

Soru yoluyla isimlerin yerini tutup onları hatırlatan kelimeler soru zamiri olarak adlandırılır.

Kim,ne,kime,kimden,nereye,nerede,kaça,kimde,nerede………. gibi kelimeler soru zamiridir.

Kim geldi? (Dedem)

kime geldi?(Ahmetlere)

Nereden geldi?(İstanbul’dan)

Nereye gideceksiniz?(Konya’ya)

Dikkat ediniz!Soru zamirinin cevabı ya isim ya da zamir olmalıdır.

Neredeki ayakkabı size aittir?Şuradaki sizindir.

Neyi çalmışlar?Bilezikleri.

5.Dönüşlülük zamiri

Kendi kelimesi dönüşlülük zamiridir.Aslında şahıs zamirleri gibi addedildiğinden şahıs zamirleri içinde anlatılırken günümüzde müstakil bir zamir türü olarak değerlendirilmeye başlandığı için biz de o yolu takip ettik.

Kendim geldim.

Sen kendin yapabilirsin.

İngilizce konuşmayı kendi kendime söktüm

Kendi düşen ağlamaz.

*Normalde şahıs zamirleri iyelik eki almazken dönüşlülük zamiri iyelik eki alabilir:Kendim, kendin, kendi,kendimiz,kendiniz,kendileri

*şahıs zamiriyle kullanıldıklarında pekiştirme görevindedirler.

Ödevleri ben kendim yaptım.

Sen kendin git.

B)Ek hâlindeki zamirler

iki çeşit ek halinde zamir vardır.

1.İyelik zamirleri:

İyelik ,sahiplik anlamına gelir .Bir nesnenin kime ait olduğunu gösterir.

(Benim) oyuncaklarım

(Senin) Ayakkabıların

(Onun) Tırnakları

(Bizim) ellerimiz

(Sizin) yollarınız

(Onların) dersleri

koyu yazılı ekler isimlerin kime ait olduğunu gösterir.

eviniz,saçlarım,paraları,koyunlarımız,kardeşleriniz……….

Dikkat:İsim tamlamalarında tamlanan isimdeki ek her daim iyelik ekidir:

Okulun bahçesi

Evin kapısı

Ayağımın altı

Evinize bir tepsi baklava gidiyordu.

Hayallerini erteleme!

2.İlgi zamiri olan -ki

Daha önceden mevzusu geçmiş bir varlığın/ismin yerini tutan -ki ekidir.

Ahmet’in çorabı ıslanmış seninki nasıl?

Senin kalemin evde kaldıysa benimkini al.

Matematik konularını bitirdiniz mi bizimkiler henüz bitmedi.

Arabanız bozulduysa komşunuzunkiyle gidin.

Diğer kelime türleri: İsimler,fiiller,sıfatlar,zarflar,edatlar,bağlaçlar,ünlemler

MEB tarafından yayımlanan Orta öğretim kurumları programını buradan indirip inceleyebilirsiniz.