Lise müfredatında roman konusu ; her sınıfta müstakil birer ünite halinde ve birbirini tamamlayacak düzende verilmektedir.Bu sayfada 9.Sınıf Roman ünitesi Konu Anlatımı vardır.Diğer sınıfların linki metnin sonundadır.
Roman
Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olayların şahıs,mekan ve zamana bağlı olarak detaylı bir şekilde anlatıldığı edebi türe roman denir.
Roman olay anlatımına dayalı bir edebi metin türü olduğuna göre kurgusaldır yani gerçekler yazarın zihninde yeniden şekillendirilip kaleme alınmıştır.
Romanda yapı
Bir romanı meydana getiren dört unsur vardır ki bunlara romanın yapısı denir.Bu dört unsur birleşince roman ortaya çıkar.Bunlar:olay,şahıslar,mekân ve zamandır.
1.Olay:Roman zaten bir olay anlatımıdır.Olay ;kahramanlar arasındaki çatışmalardan çıkan somut vak’alar olabileceği gibi yazarın hayalleri ve zihnindeki tasarımlarının kaleme alındığı soyut bir gerçeklik de olabilir.
Çatışma: İki zıt durumun aynı anda aynı yerde bulunmasıyla çatışma ortaya çıkar. İyi-kötü , zengin-fakir , eski-yeni , güçlü-zayıf gibi zıtlıklar romanda çatışmayı ortaya çıkartır.Roman boyunca bu çatışma ve çatışmalar da olayı ortaya çıkarır ve devam ettirip bir sonuca bağlar.
Romanda , roman boyunca temaya bağlı bir ana olay ve bu ana olaya bağlı çok sayıda yan olaylar vardır. Romandaki her yan olay bir olay zinciri meydana getirir. Bir ana olayın baştan sona kadar, temaya bağlı olarak olay zincirleriyle ilişkilendirilerek bir sebep sonuç ilişkisi içinde kronolojik olarak sıralanmasına olay örgüsü denir.
2.Şahıslar :Romanın geniş bir kişi kadrosu vardır ama bir tanesi esas kahramandır.Ve roman bu ana kahraman etrafında şekillenir.Şahıslar kendine özgü davranış ,tavır ve huylara sahipse buna karakter denir. Yok eğer dünyadaki diğer benzerleriyle aynı abartılı özellikleri taşıyorsa buna tip denir.Mesela cimri bir tiptir zira cimriler her yerde aynı tip davranışları sergilerler.Romanın asıl kahramanı da karakter veya tip özelliği gösterebilir.
Romanda şahıslar ayrıntılı olarak tasvir edilir (betimlenir).İnsan betimlemesine portre ismi de verilir.Fiziki(dış görünüşü) ve psikolojik(iç dünyası)olarak iki tür portre vardır.
3.Mekân:Olayların geçtiği yerdir.Romanda çok sayıda farklı mekan bulunur.Romanlarda mekân tasviri daha detaylıdır.
4.Zaman: Olayların başlayıp bittiği zaman dilimidir.Ya eş zamanlı olarak kahramanın gözünden şimdiki zamanı yaşarız.Ya da olay geçmişte yaşanmış bitmiştir / yaşanmaya başlanıp günümüze kadar olan kısmı anlatılıyor olabilir.Buna da kozmik zaman denir.
Romanın planı
Her roman bir plan dahilinde yazılır.
1.Giriş bölümü:(Serim)Bu bölümde kahramanlar ve mekan tanıtılır.
2.Gelişme bölümü:(Düğüm) Çatışmaların ana olay ve yan olayları başlatarak karmakarışık hale getirdiği bölümdür.Romanın asıl yükü bu bölümdür.
3.Sonuç bölümü:(Çözüm)Olayların bir neticeye bağlandığı yani düğümün çözüldüğü son bölümdür.
Romanda anlatıcı ve anlatıcının bakış açıları
Kurmaca metinlerde yazar va anlatıcı faklı kişilerdir.Her romanın illaki bir yazarı vardır.Fakat biz bir romanı okurken yazarın ağzından yazılmış gibi okumayız.Bize romanı anlatan hayali bir anlatıcı vardır ki biz o hayali anlatıcının ağzından ve onun bakış açısıyla romanı okuruz.
Anlatıcı kimdir?Diyelim ki bir yazarın on tane farklı romanı olsun.Her romanda farklı bir kahraman farklı olayların içindedir.Yazar her romanı için farklı bir hayli anlatıcı tasavvur eder ve o hayali kişiye onun bakış açısıyla olayları anlattırır.
Anlatıcının üç bakış açısı vardır.
1.Kahraman bakış açısı:Olayları bizzat kahraman anlatır.Geldim,gittim,aldım,gördüm şeklinde bizzat kendi yaptıklarını anlatır.Olayları bir insanın bilebileceği sınırlar içinde anlatır. 1.tekil şahıs anlatımı yapar.( geldim, gittim……..)Mesela:
” O sabah işe gitmemek niyetiyle erkenden kalktım.Amacım yola çıkınca telefonla müdürden izin alıp bir günlüğüne Ankara’ya gitmekti.Otomobilimi çalıştırıp ana caddeye çıktım .Sonra ani bir gürültü duydum,gerisini hatırlamıyorum.Gözümü açtığımda hastanedeydim.”
2.Müşahit (Gözlemci) bakış açısı:Olayları kahraman anlatmaz.Dışarıdan seyreden bir kişi anlatır.Hadiselerin iç yüzünü bilemez sadece fotograf çeker gibi gördüklerini ve duyduklarını söyler. 3.tekil şahıs anlatımı yapar.(o geldi,o gitti……..)Mesela:
”Mustafa Bey o sabah erkenden kalktı.Kırmızı otomobiline bindi.Biraz kaygılı görünümü vardı.Tam kavşağa yaklaştığı esnada ara yoldan hızla fırlayan beyaz kamyonet hızla arabasına çarptı.İki takla atan otomobilden baygın çıkartılan Mustafa Bey ambulansla hastaneye sevk edildi.”
3.İlahi (hakimâne-tanrısal) bakış açısı: Bu bakış açısına sahip olan anlatıcı her şeyin iç yüzüne hakimdir.Burada bir olay varken başka bir yerdeki olayları ve düşünceleri bilir. 3.tekil şahıs anlatımı yapar.(o geldi,o gitti……..)Mesela:
”Mustafa Bey o sabah işe gitmemek niyetiyle erkenden kalktı.Bugün hiç çalışma isteği yoktu şimdi işe gitse müdür izin vermezdi en iyisi yola çıkınca telefonla müdürü arar izin alırım,diye düşündü.Amacı bir günlüğüne Ankara’ya gitmekti.Kırmızı otomobiline bindi ve yola çıktı.O esnada müşterilerin siparişlerini dağıtan beyaz kamyonetin şoförü patronu ”acele et ”diye diye tenbihlediğinden hızla ilerliyordu Tam kavşağa geldiğinde kırmızı ışık yandı ama hızlı olduğu için ana yolda seyreden kırmızı otomobile çarpıp yana savruldu.Kırmızı otomobil iki takla attı….”
Aynı mizansen olayın üç farklı bakış açısıyla yazılmış örneklerini dikkatle okuduğunuz da konu daha iyi anlaşılmaktadır.
Romanda tema
Bir romanın ana düşüncesi o romanın temasını oluşturur.Yazar kafasındaki düşünceye göre olayları ve kişileri kurgular ve bunları ustalıkla eserine sindirir.Tema soyut bir kavramdır.Cesaret,vatan sevgisi,merhamet, şahsi veya toplumsal öfke, fakirlik,sefalet…. gibi kavramlar somutlaştırılarak verilir.
Roman türleri
Romanları , temalarına ve bağlı oldukları akımlara göre farklı şekilde sınıflandırmak mümkündür.
Temasına göre romanlar:
Temasına göre roman örnekleri aşağıda verilmiştir.
1.Tarihi romanlar::Tarihi olayları mevzu edinen romanlardır.
- Cezmi (Namık kemal)
- Devlet Ana (Kemal Tahir)
- Osmancık (Tarık Buğra)
2.Macera romanları:İlginç seyahatleri,esrarlı olayları konu alan romanlardır.
- Robinson Crusoe (Daniel Defoe)
- Hasan Mellah (Ahmet Mithat Efendi)
- Seksen Günde Devriâlem (Jules Verne)
3.Polisiye romanları:Suçlu ve polis arasındaki maceraları işleyen romanlardır.
- Esrar-ı Cinayat (Ahmet Mithat Efendi)
- Yolpalas Cinayeti (Halide Edip Adıvar)
- Cingöz Recai (Peyami Safa)
4.Bilim kurgu romanları:
- Denizler Altında 20.000 Fersah (Jules Verne)
- Ben Robot (Isaac Asımov)
5.Psikolojik romanlar:Kişilerin iç dünyalarını ele alan ruhi tahliller yapan romanlardır.
- Eylül (Mehmet Rauf)
- Dokuzuncu hariciye Koğuşu (Peyami Safa)
- Matmazel Noraliya’nın Koltuğu (Peyami Safa)
6.Sosyal romanlar:
- Gün Uzar yüzyıl Olur (Cengiz Aytmatov)
- Sefiller (Victor Hugo)
- Yılkı Atı(Abbas Sayar)
7.Egzotik romanlar: Uzak memleketlerde geçen;oraların iklimini,geleneklerini işleyen romanlardır.
- Kilimanjaro’nun Karları: Ernest Hemingway
- İzlanda Balıkçısı: Pierre Loti
8.Töre romanları: Toplumdaki aksayan yönleri,gelenek ve görenekleri konu edinen romanlardır.
- Sinekli Bakkal: Halide Edip Adıvar
Bağlı olduğu akıma göre romanlar:
Romanlar belli bir edebi akıma bağlı olabilir.
1.Realist romanlar:
- Araba Sevdası (Recaizade Mahmut Ekrem)
- Savaş ve Barış (Tolstoy)
- Madam Bovary (Goustav Floubert)
2.Romantik romanlar:
- İntibah (Namık Kemal)
- Sefiller (Victor Hugo)
- Genç Werther’in Acıları (Goethe)
3.Naturalist romanlar:
- Nana (Emile Zola)
- Zehra (Nabizade Nazım)
- Jack (Alphonse Daudet)
Romanın tarihi gelişimi
Roman türünün ilk örnekleri Avrupa’da verilmeye başlanmıştır.15.yüzyılda Fransız yazar Rebalais’in kaleme aldığı Gargantua türün ilk örneklerinden biridir ancak dünyadaki ilk modern roman örneği 16.yüzyıl sonlarında İspanyol yazar Cervantes’in yazdığı Don Kişot romanıdır.Sonraki yüzyıllarda türün örnekleri oldukça artmıştır.
Modern roman bizim ülkemize Tanzimat Dönemi‘nde tercümeler(çeviriler) yoluyla gelmiştir.Tanzimat öncesinde destanlar,efsaneler,halk hikayeleri ve özellikle mesneviler olay anlatımına dayalı metinler olarak kullanılmaktaydı. Fakat bunlar modern romanın tanımındaki ”yaşanmış ya da yaşaması mümkün olan” ölçüsüne fazla uymayan metinlerdi.
- İlk çeviri roman Yusuf Kâmil Paşa’nın Fransız Fenelon’dan yaptığı Telemaque (Telemak ) romanıdır.
- İlk yerli romanımız Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-u Talat ve Fitnat romanıdır.
- İlk edebi romanımız Namık Kemal’in İntibah romanıdır.
- İlk tarihi romanımız Namık Kemal’in Cezmi isimli romanıdır.
- İlk realist(gerçekçi) romanımız Recaizade Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası isimli romanıdır.
- İlk köy temalı romanımız Samipaşazade Sezai’nin Karabibik isimli romanıdır.
- İlk psikolojik romanımız Mehmet Rauf’un Eylül isimli romanıdır.
- Batılı anlamdaki ilk romanlarımız ise Halit Ziya Uşaklıgil’in Mai ve Siyah romanıyla Aşk-ı Memnu romanlarıdır.
Romanla hikâye arasındaki benzerlikler
1.Roman ve hikâyenin ikisi de anlatmaya bağlı metinlerdir.
2.Her ikisi de olay anlatımına dayanır ve tahkiyeli metinler adını alırlar.
Romanla hikâye arasındaki farklar
1.Roman uzun,hikâye kısadır.
2.Romanda şahıs kadrosu daha geniş ,hikâyede dardır.
3.Romanda kahraman ön plandayken hikâyede olay veya bir durum ön plandadır.
4.Romanda bir ana olay ve o ana olaya bağlı çok sayıda yan olay varken hikâyede bir olay bulunur.
5.Romanda çok sayıda farklı mekan bulunurken hikâyenin mekan çeşitliliği daha azdır.
9.Sınıf Roman ünitesi konu anlatımı burada bitiyor.Sonraki sınıflar aşağıdadır.
Romanda kullanılan anlatım tekniklerine buradan ulaşabilirsiniz.
Roman ünitesiyle ilgili linkler:
9.Sınıf Roman ünitesi Konu Anlatımı
10.Sınıf Roman ünitesi Konu Anlatımı
11.Sınıf Roman ünitesi Konu Anlatımı
12.Sınıf Roman ünitesi Konu Anlatımı
Roman ünitesi ve diğer ünitelerin kapsamı için MEB tarafından yayımlanan Orta öğretim kurumları programını buradan indirip inceleyebilirsiniz.