9.sınıf biyografi otobiyografi ünitesi konu anlatımı:
Biyografi: Edebiyat, sanat, spor, siyaset, bilim, iş hayatı gibi alanlarda başarılarıyla tanınmış kişilerin hayatlarının anlatıldığı yazı türüne biyografi denir.
Kişilerin hayatlarını , doğumlarından ölümlerine kadar bütün safhalarıyla anlatan eserlerdir.
Biyografinin belli başlı özellikleri şunlardır:
1. Biyografi yazarı hayatını yazdığı kişiyle aynı dönemde yaşamak zorunda değildir.
2.Biyografide anlatıcı kurmaca bir kişi değil bizzat yazarın kendisidir.
3.Uzun araştırmalar yapılıp dikkatli bir şekilde nesnel olarak yazılmalıdır.
4.Kişinin hayatı bütün yönleriyle ve ilgi çekecek şekilde anlatılmalıdır.
5.Bilgi ve belgelere dayanmalıdır.
6. Varsa kişinin günlükleri , mektupları , hatıraları incelenmeli ve bunlar biyografiye kaynak teşkil etmelidir.
7.Biyografisi yazılan kişi ile ilgili varsa başka insanların şahitliklerinden de yararlanılmalıdır.
8.Titiz bir araştırmayla yazılan biyografi aynı zamanda tarihçiler için bir belge niteliği taşır.
Dünyada biyografi:
Milattan sonra I. yüzyılda yaşayan Plutarkhos’un “Paralel Hayatlar” adlı eseri türün bilinen ilk eseridir.
Yine dünyada çok bilinen diğer biyografiler :
İngiliz William Roper :Thomas More’un Hayatı
Avusturyalı Stefan Zweig :Üç Büyük Usta
Tanzimat Dönemi’nde biyografi:
Beşir Fuat :Victor Hugo
Namık Kemal :Evrakı Perişan ( Selahattin Eyyubi ,Fatih Sultan Mehmet Han,Yavuz Sultan Selim Han)
Recaizade Mahmut Ekrem : Kudemadan Birkaç Şair( Sinanpaşa ,Fuzuli ,Baki ,Ebussuud Efendi ,Nef’i, Nabi , Nedim vs biyografileri)
Muallim Naci : Osmanlı Şairleri
Mehmet Süreyya Bey :Sicilli Osmani
Servet-i Fünun dönemi’nde biyografi:
Süleyman Nazif: Mehmet Akif
Ahmet Rasim :İlk Büyük Muharrirlerden Şinasi
Cumhuriyet Dönemi’nde biyografi:
Şevket Süreyya Aydemir: Tek Adam (Mustafa Kemal’in biyografisi)
Şevket Süreyya Aydemir: İkinci adam (İsmet İnönü’nün biyografisi)
İlhan Geçer: Cahit Sıtkı Tarancı
Mithat Cemal Kuntay :Namık Kemal
Yakup Kadri Karaosman Karaosmanoğlu : Atatürk
Beşir Ayvazoğlu: Yahya Kemal
Muzaffer Uyguner : Sait Faik Abasıyanık
Asım Bezirci: Orhan Veli, Sabahattin Ali
Biyografik roman : Bir kişinin hayatını roman kurgusu şeklinde anlatan eserlere biyografik roman denir.
Oğuz Atay :Bir bilim Adamının Romanı: Mustafa İnan
Mehmet Emin Erişirgil : Ziya Gökalp: Bir Fikir Adamının Romanı
Mehmet Emin Erişirgil : Mehmet Akif: İslamcı Bir Şairin Romanı
Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) : Uluç Reis
Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) : Turgut Reis
Tahir Alangu :Ömer Seyfettin:Ülkücü Bir Yazarın Romanı
Orhan Okay: Bir Hülya Adamının Romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar
belli başlı biyografik roman örnekleridir.
(biyografi ve otobiyografi konu anlatımı)
Modern biyografi Tanzimat Dönemi’nde edebiyatımıza girmiştir fakat Türk edebiyatında eskiden beri var olan tezkireler ,biyografi türünün bizdeki örnekleridir.
Tezkire
Tezkiretü’ş Şuara yani kısaca Şair tezkireleri adı verilen bu eserlerde yazarlar, kendinden önce yaşayan veya çağdaşı şairlerin kısaca hayat hikayelerinden bahseder, edebi yönlerine dikkat çeker ve şiirlerine örnek olarak seçtiği üç, beş tanesi alınarak tezkiresine kaydeder.
1.Türk edebiyatının bilinen ilk tezkiresi Ali Şir Nevai’nin “Mecalisün Nefais” adlı eseridir.
(Ali Şir Nevai ;bugünkü Afganistan’ın Herat şehrinde doğmuş, babası vezir ,kendisi de valilik ve vezirlik yapmış tanınmış ve zengin bir ailenin çocuğudur.Daha sonra memuriyetten İstifa ederek ömrünü ilme adamış çok sayıda eser yazmıştır.En önemli eseri Farsça ve Türkçe’nin mukayesesini yaptığı” Muhakemetü’l Lugateyn” adlı eseridir. eserlerini Çağatay Türkçesi ile kaleme almıştır.)
2.Anadolu bilinen ilk tezkire Sehi Bey tarafından yazılan “Heşt Behişt” adlı eserdir .
3.Latifi’nin Tezkiretü’ş Şuara’sı Anadolu’da yazılan ikinci tezkiredir. Şairler alfabetik olarak dizilmiş olup , objektif bir eserdir. Edebi tenkit ilkeleri de göz ardı edilmemiştir.
4.Ahdi’nin Gülşen-i Şuara’sı Anadolu’da üçüncü tezkiredir . Ahdi Bağdatlı’dır eserinde özellikle Doğu bölgelerindeki az bilinen şairlere yer varmesi yönüyle önemlidir.( Gülşen-üş Şuara e kitap )
5.Aşık Çelebi’nin Meşairüş Şuara Anadolu’da dördüncü tezkiredir. Bu eser Ebced harflerine göre tanzim edilmiştir
6.Kınalızade Hasan Çelebi’nin Tezkiretü’ş Şuara’sı Anadolu’da beşinci tezkiredir. Kınalızade ,Bursalı’dır kadılık yapmıştır ,eserde 600 şair ve 6 padişah hakkında bilgi örnek şiirler vardır.
Otobiyografi
Otobiyografi:Bir yazarın kendi hayat hikâyesini yine kendisinin yazmasıyla ortaya çıkan türe otobiyografi denir.
Otobiyografi yazarı herhangi bir alanda başarılarıyla öne çıkan kimselerdir.
(Otobiyografiye öz yaşam öyküsü de denir.)
Otobiyografinin Özellikleri
1.Özneldir.
2.Sağlam bir hafıza gerektirir.
3.Anılara dayanır.
4.Sade bir dille yazılır.
5.Çevresindeki insanlardan da bahseder.
6.Anlatıcı kurmaca değil birinci tekil şahıstır.[Ben]
7.Her ne kadar öznel de olsa gerçekler göz ardı edilmemelidir.
Otobiyografi ve hatıranın farkı şudur:
Otobiyografiler çok geniş ve kapsayıcı eserlerdir. Anı daha dar bir geçmişteki hatıraları anlatır . Anı otobiyografi içinde bir bölümdür sadece.
Edebiyatımızda ilk otobiyografi örneği Kâtip Çelebi‘nin “Mizan-ül Hâk“adlı eserinin hatime(bitiş) bölümüdür.
Belli başlı otobiyografiler şunlardır:
Şevket Süreyya Aydemir’in “Suyu Arayan Adam“
Abidin Dino’nun ,”Kısa Hayat Öyküm “
Amerikan edebiyatından Paul Auster’in “İç Dünyamdan Notlar”
İngiliz edebiyatından Andre Gide :”Tohum Ölmezse”
Bir yazarın kendi hayatını romanlaştırmasıyla ortaya çıkan romana otobiyografik roman denir.Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” en meşhur otobiyografik romandır.
Portre: Kişinin kendine has ,karakteristik özellikleriyle tanıtılmasını amaçlayan eserlerdir.
Dış görünüşün anlatıldığı portrelere fiziki portre denir.
İç dünyasının ,duygularının,düşüncelerinin anlatıldığı portrelere ruhi portre (psikolojik portre) denir.
Genellikle bu ikisi birlikte verilir.
Monografi: Özel bir konunun veya bir meselenin derinlemesine incelenerek ayrıntısıyla yazılmasıyla ortaya çıkan eserlerdir.
Bir kişi,yer,olay veya eser üzerine olabilir.
Öz Geçmiş (CV ):Günümüzde çoğunlukla iş başvurularında kullanılan bir türdür.Kişinin kendi hayat hikâyesini kısaca özetler;öğrenim durumunu ,kabiliyetlerini,iş tecrübelerini anlatır.
CV , günümüzde beynelmilel kullanılan bir kısaltmadır. Latince Curriculum Vitae =Öz geçmiş ,anlamında kelime grubunun kısaltmasıdır.
Hâl Tercümesi: Osmanlı Dönemi’nde bir şahsın kendi öz geçmişini anlattığı yazılardır.
biyografi ve otobiyografi konu anlatımı